(2014 డిసెంబర్‌ 14న ఆంధ్రజ్యోతి ఆదివారం సంచికలో ప్రచురితమైన వ్యాసం)

మార్కెట్‌ కింగ్-మార్జినల్‌ ప్లేయర్స్‌

అటల్‌ బిహారీ వాజ్‌పేయి బిజెపికి మాస్క్‌ లాంటి వారు అని కొందరు విమర్శించేవారు. మరి మోదీని, ఆయన అభివృద్ధి తపనను చూస్తే ఏమనిపిస్తున్నది. పాలనలోకి వచ్చి ఆరునెలలయ్యింది. మోదీ బిజెపిని మించి ఎదిగిపోయారని వింటున్నాం.కానీ పూర్తిస్థాయిలో మోదీ ముఖం ఇప్పటికి బయటపడిందా! తాను బయటకు కనిపించే ప్రతిక్షణం తాను కోరుకున్న విధంగానే కనిపించడంపై ఒక మనిషి అంత శ్రద్ధ పెడితే, భావోద్వేగాలను కొలత వేసి ప్రదర్శిస్తుంటే ఆ మనిషిని ఎలా అర్థం చేసుకోవాలి? స్మార్ట్‌ సిటీల నిర్మాణం గురించి మాట్లాడిన శృతిలోనే పురాణకాలంలో విమానాలు-ప్లాస్టిక్‌ సర్జరీలు ఉన్నాయని మాట్లాడగలిగిన వ్యక్తి ముఖంలో ఏ పార్శ్వం నిజం, ఏది మాస్క్‌!
        పైన కనిపించే చిహ్నాలు చూస్తే అవినీతికి ఏమాత్రం తావులేని పాలన అందివ్వడానికి పట్టుగా ఉన్న నేతగా కనిపిస్తారు నరేంద్రమోదీ. అర్జునుడికి పక్షికన్ను మాదిరి అభివృద్ధి తప్ప మరేదీ కనిపించని నేతగా కనిపిస్తారు. హిందూత్వమా, అదేంటి అన్నట్టు కనిపిస్తారు. వ్యవస్థలోని మురికిని చీపురు పట్టి ఊడ్చేసే నేతగా కనిపిస్తారు. పథకాలు అమలులో నిధులు మింగేస్తున్న పందికొక్కులను ఏరివేయడానికి అవతరించిన నాయకుడిగా కనిపిస్తారు. ఇందుకోసం ప్రజల ఆలోచనలు పంచుకుంటూ పనిచేసే సృజనాత్మకమైన నేతగా కనిపిస్తారు. వివాదాల జోలికే పోకూడదని ప్రతినబూనిన వ్యక్తిగా కనిపిస్తారు. స్వాతంత్ర్యంకోసం ప్రాణత్యాగం చేసే అవకాశం లేకపోయినందుకు బాధపడే నేతగా కనిపిస్తారు. అదే సమయంలో విజయం కోసం ఎలాంటి ఎత్తుగడలైనా వేయగలిగిన నేతగా అనిపిస్తారు. మహారాష్ర్టలో కేవలం మిత్రపక్షం అనే పదానికే పరిమితం చేయలేని భావజాల బంధువు శివసేనను డంప్‌ చేసిన తీరు చూస్తే లక్ష్యసాధనలో సెంటిమెంట్లకు తావివ్వని వ్యక్తిగా అనిపిస్తారు. ఉగ్రవాది అని హిందూత్వ సంస్తలు దుమ్మెత్తిపోసే కశ్మీరీ హురియత్‌ నేత సజ్జాద్‌లోన్‌తో సమావేశమైన తీరు చూస్తే లక్ష్యసాధనకోసం ఎంత దూరమైనా ప్రయాణం చేయడానికి సిద్ధపడిన నేతగా అనిపిస్తారు. ఇమేజరీ చాలనే ఉంది.తన మంత్రివర్గ సహచరులకు కర్తవ్యబోధ చేయడానికి ఏర్పాటు చేసిన సమావేశపు దృశ్యాలను చూస్తే అతని దగ్గర అనుచరులకు తప్ప సహచరులకు స్థానం లేదని అర్థమవుతుంది. హెడ్‌ మాస్టర్‌ టీచర్లతో సమావేశమైనట్టు లేదు. విద్యార్థులతో సమావేశమైనట్టు ఉంది. వారితో మాట్లాడేటప్పుడు కూడా ఆయన హావభావాలు కొలతేసి ప్రదర్శిస్తున్నారు. అంటే మోదీ ఏ విషయంపై ఏమనుకుంటున్నారో ఎవరికీ తెలిసే అవకాశం లేదు. ఆయన ఏం తెలియజేయదల్చుకున్నారో మాత్రమే తెలుస్తుంది. సింబాలిజం, ఇమేజ్‌ ప్రధాన పాత్ర పోషించే ఆధునిక ప్రపంచంలో ఆ రెంటి రహస్యాలు ఎరిగినవాడు నరేంద్రమోదీ.
    వేగంగా నిర్ణయాలు తీసుకోవడం వాటికి సంబంధించిన లాభనష్టాలను భరించే బాధ్యత తీసుకోవడం నాయకత్వలక్షణాల్లో ప్రధానమైనవి. అవి మోదీలో పుష్కలంగా ఉన్నాయని ఇవాళ కొత్తగా
చెప్పుకోనక్కర్లేదు. అధికారంలో తీసుకునే నిర్ణయాలను సామాన్యుడి కళ్లతో ముందే  చూసి స్పందనను అంచనావేయగలిగిన నైపుణ్యం ఆయనకు పుష్కలంగా ఉంది. ఆ జీవితమూ ఉన్నది. అవగాహనా ఉన్నది.  స్ర్టీట్‌ స్మార్ట్‌ అంటారే అలాంటి లక్షణాలు ఆయనలో పుష్కలంగా కనిపిస్తాయి.గొప్ప వక్త కాకపోయినా ఆయన్ను సమకాలీన  నాయకులందరిలోనూ పైమెట్టుమీద నిలపగలుగుతున్నది ఆ లక్షణమే. ఎలా కనెక్ట్‌ కావాలో బాగా తెలిసిన నేత. ఆధునిక సమాజం ప్రాధమిక అవసరంగా మార్చిన ఎనర్జీకి సంబంధించి ఆయన మూడు నిర్ణయాలు తీసుకున్నారు. అన్నీ మార్కెట్‌కు సంబంధించినవే. కాంగ్రెస్‌ నాన్చుతూ వస్తున్నవే. బొగ్గు, గ్యాస్‌, డీజిల్‌ మూడు అంశాలను ఆయన తేల్చిపడేశారు-పెద్ద వివాదాలేవీ లేకుండానే! డీజిల్‌ను మార్కెట్‌కు అనుసంధానం చేస్తూ ఇంకెవరైనా నిర్ణయం తీసుకుంటే ఎంత వ్యతిరేకత వచ్చేదో! కానీ మోదీకి అంతర్జాతీయ మార్కెట్‌ పరిణామాలు కలిసొచ్చాయి. మార్కెట్లకు ఆయనమీదున్న ప్రేమ అలాంటిదేమో! గ్యాస్‌ ధరను రెట్టింపు చేయాలని రంగరాజన్‌కమిటీ సూచిస్తే అంతకంటే బాగా తక్కువ నిర్ణయించి దేశఖజానాకు ఆదాయాన్ని కాపాడిన నేతగా ఇమేజ్‌ సంపాదించారు మోదీ. దాన్ని మించింది కేజీ బేసిన్‌లో రిలయెన్స్‌ గ్యాస్‌ తవ్వకాలకు సంబంధించిన నిర్ణయం. రిలయెన్స్‌ తవ్వాల్సినంత గ్యాస్‌ తవ్వి చూపించేదాకా పాత ధరే వర్తిస్తుందని తేల్చేశారు మోదీ. ఆయన అంబానీల బంటు అని వాదించేవారి నోరు మూయించేందుకు ఆయన ఇచ్చిన మాస్టర్‌స్ర్టోక్‌ ఇది. ఇలాంటి సింబాలిజం ఇమేజ్‌ మేకింగ్‌లో ఎలాంటి పాత్ర పోషించగలదో మాస్టరీ చేసిన వ్యక్తి మోదీ.
రిజర్వ్‌ బ్యాంక్‌ మీద. ఆర్థిక శాఖ మీద, చెణుకులు విసురుతూ ప్రధాని కార్యాలయం ముందు అవెంత దిగదుడుపో బాహాటంగా చెపుతూ కూడా స్కోత్కర్ష అనే విమర్శ మీడియాలో రాకుండా
చూసుకోగలిగిన వ్యక్తి మోదీ.నల్లధనం తెస్తే ఒక్కొక్కరికి ఎంత పంచొచ్చు అని చెప్పారు కదా సార్‌, దాని సంగతేమిటి అని సౌమ్యంగా ప్రశ్నించి ఆ తర్వాత పాపం, పీత కష్టాలు పీతకు అన్నట్టు ప్రభుత్వానికి కూడా కష్టాలుంటాయి అని తానే సమాధానపడిపోతున్నది పాపులర్‌ మీడియా.
       ఇప్పటివరకూ కాంగ్రెస్‌కు ఉన్నది బిజెపికి లేనిది స్వాతంత్రోద్యమ వారసత్వం. గాంధీని చంపిన వారసత్వం ఉంది కానీ గాంధీ వారసత్వం లేదు. ఇపుడా వారసత్వంలో ఎలాగోలా వాటాను
తీసుకొచ్చి బిజెపికి కట్టబెట్టే బాధ్యత చేపట్టారు మోదీ. వల్లభాయ్‌ పటేల్‌ కాంగ్రెస్‌ నాయకుడు కాదేమో, బిజెపి నాయకుడేమో అనిపించేంత రీతిలో ప్రచారం సాగుతున్నది. నెహ్రూ కంటే పటేల్‌ను పెద్దగీత చేసి సొంతం చేసుకునే ప్రక్రియ సాగుతున్నది. ఇక్కడా అప్రాప్రియేషన్‌ టాక్టిక్సే. ఇంకోవైపు సిలబస్‌లో మార్పులు సైలెంట్‌గా సాగిపోతున్నాయి. సంస్కృతి, సంప్రదాయాలపై వీధుల్లో వీరంగం చేసే బాధ్యతను తన కజిన్స్‌కు వదిలేసి లోతైన బాధ్యతలో తలమునకలుగా ఉన్నది బిజెపి.  ఎప్పుడు అధికారం రుచి చూసినా మానవవనరులశాఖను తీసుకుని ఆ ప్రయత్నం కొద్దో గొప్పో చేయడం మామూలే. ఈ సారి నింపాదిగా చేస్తున్నది.. ఇతరత్రా వ్యవహారాల్లో లభిస్తున్న ఆమోదపు కరతాళధ్వనుల ముందు దీనిపై నిరసన ధ్వనులు వినిపించే పరిస్థితి లేదు. వర్తమానంపై తిరుగులేని విశ్వాసమున్నవాడు కావడం వల్ల, పదేళ్ల వరకూ తిరుగులేదని విశ్వాసమున్నవాడు కావడం వల్ల గతాన్ని తిరగరాయడంపైనా భవిష్యత్తు మీదా కేంద్రీకరించగలిగిన స్థితిలో మోదీ ఉన్నారు. గతంలో ఎన్నడూ లేనంత విశ్వాసంతో బిజెపి శ్రేణులు కనిపిస్తున్నాయి. నాయకుడు ఇచ్చే భరోసా బలమది.
      మోదీ అహ్మదాబాద్‌నుంచి ఢిల్లీవైపు దృష్టి మళ్లించే నాటికే దేశంలో ఆయన ఆలోచనలకు ఎర్రతివాచీ పరిచే మార్పులు జరిగిఉన్నాయి. ఎర్ర శ్రేణులు నీరసపడి ఉన్నాయి. తమ రాష్ర్టానికి పెట్టుబడులు ఆకర్షించడం అనేది సిఎంల ప్రొఫైల్‌లో అతిముఖ్యమైన విషయంగా మారిపోయింది. ఫలానా రాష్ర్టానికి పోవాల్సిన పెట్టుబడిని ఫలానా ఫలానా రాయితీలిచ్చి మా రాష్ర్టానికి తెచ్చుకోగలిగాం అని ముఖ్యమంత్రులు బాహాటంగా చాటుకుంటూ స్కోర్‌కార్డ్‌ పెంచుకోవడం స్థిరపడి పోయి ఉన్నది. టీవీ చూసే పత్రికలు చదివే వోకల్‌ సెక్షన్స్‌లో దానికి ఆమోదం మాత్రమే కాదు, అంతకు మించిన విలువ స్థిరపడిపోయి ఉన్నది. ఆ సెక్షన్‌ పెరుగుతూ ఉన్నది. మార్కెట్‌ సంస్కరణల వల్ల ప్రయోజనాలు పొందినవారు ఇపుడు మోదీ ప్రతి కదలికకు చీర్‌ లీడర్స్ అవుతున్నారు.ఆ పునాది మీదే ఆ విశ్వాసం మీదే ఇపుడు మోదీ అత్యంత ప్రమాదకరమైన కార్మిక సంస్కరణలకు సిద్ధమవుతున్నారు. 2001లో యశ్వంత్‌ సిన్హా కార్మిక సంస్కరణలకు తెరతీసినపుడు ఆయన్ను క్రిమినల్‌ అని తిట్టిపోశారు దత్తాపంత్‌ థెంగ్డే. వాజ్‌పేయి మంత్రుల్లో సగంమంది అమెరికా, ఐరోపా దేశాల పేరోల్స్‌లో ఉన్నారని, అందుకే వారు మల్టీ నేషనల్‌
కంపెనీలకు తైనాతీలుగా వ్యవహరిస్తున్నారని ఆయన నిప్పులు కక్కారు. థెంగ్డే బయటివాడు కాదు, వామపక్ష వాది అస్సలే కాదు. ఆరెస్సెస్‌ సీనియర్‌ నాయకుడు. భారతీయ మజ్దూర్‌సంఘ్‌ వ్యవస్థాపక అధ్యక్షుడు. సొంత శిబిరం నుంచి వచ్చిన ఈ విమర్శలపై అప్పట్లో బిజెపిలో బోలెడంత చర్చ నడిచింది. ఇవాళ ఆ శిబిరంనుంచి విమర్శలు చేసేవాళ్లూ లేరు. అథవా ఎవరైనా లోలోపల మనకు తెలీకుండా గొణిగినా సీరియస్‌గా తీసుకుని చర్చించేవారు అసలే లేరు. స్వదేశీ జాగరణ మంచ్‌ ఏమైందో తెలీదు. గ్లోబలైజేషన్‌ మీద అధ్యయనం చేసిన గోవిందాచార్య లాంటివారు ఏమయ్యారో తెలీదు. అంతమాత్రాన మోదీ ఆరెస్సెస్‌ కంటే పెద్దవాడేపోయాడని భావించడానికి లేదు. దాన్ని ధిక్కరించి వ్యవహరిస్తున్నట్టు అస్సలు భావించడానికి లేదు. దేవాలయాల కన్నా టాయిలెట్లు అవసరం లాంటి స్టేట్‌ మెంట్లు చూసి అదిగో చూశారా అనడం అమాయకత్వమవుతుంది.ఆరెస్సెస్‌ మీద నిషేధం విధించినపుడు అండర్‌ గ్రౌండ్లో పనిచేసిన నిబద్ధ కార్యకర్త మోదీ. స్వతంత్రభారత చరిత్రలో తొలిసారి సర్‌సంఘ్‌ చాలక్‌కు జాతిని ఉద్దేశించి ప్రభుత్వ మీడియాలో ఉపన్యసించే అవకాశం కల్పించినవాడు మోదీ.రాజకీయ, సామాజిక, సాంస్కృతిక అవసరాల కోసం పనిచేస్తున్న వివిధ విభాగాల మధ్య అనుసంధానానికి, అవసరమైన సందర్భాల్లో సైద్ధాంతిక మార్గదర్వకత్వానికి, నాయకులను తయారుచేసి అందివ్వడానికి ఆరెస్సెస్‌ పరిమితమైనట్టు అనిపిస్తోంది.తమ తమ రంగాల్లో విజయం సాధించడానికి వారు ఎంచుకునే వ్యూహాలు-ఎత్తుగడల్లో తమ కోర్‌ ఏరియాకు ఇబ్బందికరమైనది ఉంటే తప్ప స్పందించకూడదని కూడా భావిస్తున్నట్టు అర్థమవుతున్నది. వాళ్లకోర్‌ ఏరియా కార్మికులు అయ్యే అవకాశం లేదు. కోర్‌ ఏరియాల్లో ఆరెస్సెస్‌కు భిన్నంగా మోదీ నడిచే అవకాశం లేదు.మోదీ ఇమేజ్‌ మేక్‌ ఓవర్‌ పూర్తయితే కానీ ఆ కోర్‌ ఏరియాల పని పట్టకపోవచ్చు.
       బిసి నాయకుడిని ముందు పెట్టడం మోదీ రూపంలో వ్యక్తమై ఉండవచ్చును. కానీ కులంతోనూ కుల నాయకులతోనూ వారి సయ్యాట ఇవాళ మొదలైందేమీకాదు.
ముఖ్యంగా గత ఐదారేళ్లుగా వాళ్లు దేశంలోని వివిధ కులసంఘాలతోనూ వాటి నాయకులతోనూ చర్చలు జరుపుతూ ఉన్నారు. రాజకీయ ప్రత్యర్థులతోనే కాదు, సైద్ధాంతిక శత్రువులతో కూడా కలిసి మాట్లాడడానికివెనుకాడడం లేదు. దేశంలో వేగంగా సాగుతున్న పరిణామాలను అర్థం చేసుకోవడానికి ఆ మార్పులను తనకు అనువుగా మలుచుకోవడానికి వారు సమర్థంగా కృషి చేస్తున్నారు. తాము ఉగ్రవాదిఅని పిలిచే సజ్జాద్‌ లోన్‌తో అవసరం కోసం మోదీ చేతులు కలిపితే కూడా మౌనంగా ఉండిపోయేంత స్థితప్రజ్ఞత ప్రదర్శిస్తున్నది ఆరెస్సెస్‌. మోదీ ఎంత ఎదిగినా, ఏం చేసినా ఏనాడూ అభద్రత అనిపించకపోవడంలో వారి సైద్ధాంతిక అనుబంధం, పరస్పర విశ్వాసం ఇమిడి ఉన్నాయి. మోదీ మీద వారికున్న ఆ అపార నమ్మకంలోనే అసలు విషయం దాగుంది. మార్కెట్‌ ఎర్రతివాచీ పరిచి ఉన్నా ఇంకేమి చేసి ఉన్నా పార్లెమెంటరీ రెబల్‌ జార్జిఫెర్నాండెజ్‌ ఆ నాడు ఆ అడుగు వేయకపోయి ఉంటే మోదీ ఇవాళ ఈ స్థాయిలో ఉండేవారు కాదు. లెజ్టిమసీ అనేది కీలకమైన విషయం.  మోదీ ఉథ్తానం-కమ్యూనిస్టుల పతనం విలోమనిష్ఫత్తి కలిగినవి.వామపక్షాల  స్పేస్‌ను ఆమ్‌ ఆద్మీ లాంటి పార్టీలు భర్తీ చేస్తున్నట్టు కనిపిస్తోంది. వాళ్లూ వ్యక్తిగతంగా నిజాయితీ పరులే. పేదలకు మేలు చేయాలనే వారే. రాజకీయాలు అప్రధానమైపోయాక మేలు అనే అమూర్తమైన మాటను ఎలాగైనా ఉపయోగించుకోవచ్చు. నక్సలైట్ల త్యాగం, సుందరయ్యగారి సైకిల్‌, రాఘవులు చేతి సంచీ గురించి జరిగిన ప్రచారంలో పదో భాగమైనా వారి రాజకీయాల గురించి జరిగి ఉంటే కథ వేరే ఉండేది.
        పెట్టుబడి అనేది ఇవాళ ఆకర్షణీయమైన పదం.పాత అవశేషాలనుపూడ్చిపెట్టి ఎవరు పెట్టుబడిదారీ విధానాన్ని వేగవంతం చేస్తే వారివైపు నిలబడే వారు పెరుగుతున్నారు. కాకపోతే వారికి 'నిజాయితీ' ఉండాలి!మనుషులు ప్రయోజనాలకోసం పోగవుతారు తప్పితే సమానత్వం కోసంకాదనే విషయాన్ని ప్రత్యేకంగా చెప్పుకోనక్కర్లేదు.సమానత్వంలోనే ప్రయోజనాలున్నాయి అని అర్థం చేయించగలిగిన స్థితిలో లేరు. కొంతమందికి ప్రయోజనాలను ఎక్కువమందికి అందుబాటులో ఉన్నది అనే ఆశను కల్పించే మార్కెట్‌ వ్యవస్థలో అది సంక్లిష్టమైన వ్యవహారం.బ్లాక్ అండ్‌ వైట్‌ సన్నివేశాలకు తప్ప సంక్లిష్టమైన సన్నివేశాలకు వామపక్షాలు సిద్ధపడి ఉన్నాయా అనేది సందేహం. పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామ్యాన్ని బూటకమనో మరోటనో అనేసి సంతృప్తిపడేవారు అది ప్రపంచవ్యాప్తంగా విస్తరిస్తూ  జైత్రయాత్ర సాగించడంలో దాగి ఉన్న కోణాలను అర్థం చేసుగోగలిగారా అనేదీ సందేహమే! ఎన్జీవోల మాదిరి మార్జినలైజ్డ్‌ భాష మాట్లాడుతూ కొమ్మలపైన మాత్రమే కేంద్రీకరించి చెట్టుని మర్చిపోయామా అని ఆలోచించుకోవాల్సిన అవసరం ఉందేమో! కార్మిక సంస్కరణల సందర్భం ఆ ఆలోచనకు ఉత్ర్పేరకంగా పనిచేస్తుందని ఆశించొచ్చా!

(2014 నవంబర్‌ 26న ఆంధ్రజ్యోతిలో ప్రచురితమైన వ్యాసం)

నమస్తే, ముఖపుస్తకాయ!

పేరు----....ఫేస్‌బుక్‌
వయసు-...పదేళ్లు
సబ్‌స్కైబర్స్‌-... దాదాపు భారత దేశ జనాభా అంత
విలువ-....దాదాపు లక్షకోట్లు
కుమారస్వామి నానా తిప్పలు పడి ప్రపంచం చుట్టొచ్చాడు. వినాయకుడేమి చేశాడు? మౌస్‌ జిందాబాద్‌ అనేసుకుని ఎలుక మీదెక్కి తల్లిదండ్రుల చుట్టూ మూడు ప్రదక్షిణలు చేశాడు. తల్లిదండ్రుల చుట్టూ తిరగడం ప్రపంచం చుట్టూ తిరిగిన దానికంటే ఎక్కువ అని ఇంటర్‌ప్రెటేషన్‌ ఇచ్చి అతన్నే విజేత అని ప్రకటించారు. అమెరికాలో పుట్టినా ఆ ఇంటర్‌ప్రెటేషన్‌ గురించి బాగా తెలుసుకున్నట్టున్నాడు మార్క్స్‌జుకర్‌బెర్గ్! మౌస్‌తో ప్రపంచాన్ని చుట్టేయొచ్చు అని చిన్ననాటనే గ్రహించాడు. ప్రపంచానికి తిరిగే ఓపిక లేదు, పరిస్థితీ లేదు. తిరిగేసి ఏమోమో చేసేసిన ఫీలింగ్‌ ఇచ్చేస్తే పుణ్యం, పురుషార్థం అని అర్థం చేసుకున్నాడు. మాయా బజార్లో మాయా దర్పణం మాదిరి హ్రిహ్రిం అని ఫేస్‌బుక్‌ మనముందుంచాడు. ముందు విశ్వవిద్యాలయంలోనూ ఆ తర్వాత లొకాలిటీలోనూ అలా అలా ఇంతింతై వటుడింతై రీతిలో ఇవాళ ఖండఖండాలుగా ప్రపంచమంతా వ్యాపించాడు. ఫేస్‌బుక్‌ ఇన్‌స్టాంట్‌ హిట్‌. ఇటీజ్‌ ది హైటెక్‌ అవతార్ ఆఫ్‌ ది ఇన్‌స్టాంట్‌ జనరేషన్‌. డార్లింగ్‌ ఆఫ్‌ సెల్ఫీస్‌. ఇంతకీ ఈ ఫేస్‌బుక్‌తో ఏం చేస్తాం. ఏముంది? ఫ్రెండ్‌షిప్‌ చేస్తాం. లైకింగ్‌ చేస్తాం, కామెంట్‌ చేస్తాం. మామూలుగా ఒక్కోరికి ఎంత మంది స్నేహితులుండొచ్చు. ఎంతమందితో స్నేహం చేయగలిగిన శక్తి , సమయం మనకుంటాయి? నగరాల్లో అయితే ముగ్గురు నలుగురితో స్నేహం నెరపడానికే జీవితకాలం సరిపోదు. ఫోన్‌ చేసిన ప్రతిసారీ కలుద్దాం అని ముగిస్తాం కానీ కలవడం కలగానే ఉంటుంది. కానీ ఈ ఫేస్‌బుక్‌లో ఏకకాలంలో ఏడువందలమందితోనో ఇంకా ఓపికుంటే ఏడువేలమందితోనో స్నేహం చేయొచ్చు. చాలావిషయాలను లైకింగ్‌ చేయొచ్చు. అనేకానేక ప్రాపంచిక విషయాల మీద కామెంట్స్ చేసేయొచ్చు. టింగు రంగా అని చాటింగూ చేసేసుకోవచ్చు.వచ్చు. వచ్చు. చాలా వచ్చు. కథలు, కాకరకాయలు చర్చించనూ వచ్చు. నీకు కథో, కాకరకాయ వేపుడో ఇష్టమైతే ఆ ఇష్టాలతో గ్రూప్‌ ఏర్పరుచుకోవచ్చు. రూపం-సారం, శైలి, టెక్నిక్‌ అంటూ బోలెడన్ని విసయాలు మాట్లాడేసుకోవచ్చు. కాకరకాయల్లో ఏ మసాలా కూరిస్తే రుచి బాగా ఉంటుందో తెలసుకోనూ వచ్చు.అంగోలా దగ్గర్నుంచి ఎబోలా దాకా చాలా విషయాల మీద మాట్లాడుకోవచ్చు. ఫొటోలు, వీడియోలు షేర్‌ చేసుకోవచ్చు. 'స్నేహితుల' ఆనంద విషాద, జ్ఞానాజ్ఞాన విశేషాలను షేర్‌ చేసుకోవచ్చు. కాలక్షేపం చేసేయొచ్చు. అమ్మొచ్చు. కొనొచ్చు. ఇన్ని వచ్చులు ఉన్నాయి కాబట్టే ఇది మానవ జీవితంలో వ్యసనంగానూ వ్యామోహంగానూ మారిపోయింది. ఆ వ్యామోహమే జుకర్‌బెర్గ్‌ అనే కుర్రాడిని పాతికేళ్లకే వేల కోట్లకు పడగలెత్తేలా చేసింది.

ఆ రోజు పత్రికలో వచ్చిన కథనమో, ఆ రోజు రోడ్డుమీద కనిపించిన దృశ్యమో, ఆ రోజు మీ పిల్లవాడు చేసిన మురిపెమో, ఏదైనా సరే, పేస్‌బుక్‌ ఏమీ అభ్యంతర పెట్టదు. నీకేమనిపిస్తే అది షేర్‌ చేసుకోవడమే.డిజిటల్ చరిత్రలో నీకొక పేజీ సృష్టించుకోవచ్చు. వీటన్నింటిని మించి ఫేస్‌బుక్‌లో ఎక్కువభాగం కనిపించేది పిక్చర్స్, ప్రొఫైల్‌ పిక్చర్స్‌. ఎపుడూ ఒకటే ముఖం కనిపిస్తే ఏం బాగుంటుంది మడిసన్నాక కూసింత కళాపోసనుండాల అని ప్రొఫైల్‌ పిక్సర్స్‌ తెగ మార్చేస్తుంటారు. నేను పొద్దున టీ తాగుతూ, నేను మధ్యాహ్నం భోంచేస్తూ తరహా ఫొటోలకు కూడా అభ్యంతర మేమీ లేదు. నేను అనేది విశ్వరూపం ధరించిన లోకంలో ఇదొక తుత్తి. ఏదో పోస్ట్‌ పెట్టేస్తాం. ఇక అక్కడ్నించి కామెంట్స్‌, లైకుల హడావుడి మొదలవుతుంది. నీ పోస్టింగ్‌ కిందనే లైక్‌, కామెంట్‌, షేర్‌ అని మూడు ఐకాన్లు కనిపిస్తుంటాయి. ఏం చేయాలనుకుంటే అది చేసేయడమే, అడ్డేముంది. లైక్‌ అయితే ఒక్క క్లిక్‌ దూరం. సులభంగా అభిమానాన్ని ప్రదర్శించుకొను మార్గము. షేర్‌ రెండు క్లిక్కుల దూరం. కామెంట్ అంటే ఏదో ఒక అభిప్రాయాన్ని రాయడం. పోస్టు పెట్టిన వాళ్లలో చాలామంది ఎన్ని లైకులొస్తాయి, ఎన్ని కామెంట్లు వస్తాయి అని తెగ ఆరాటపడిపోతుంటారని అధ్యయనాలు తెలియజేస్తున్నాయి. స్మార్ట్‌ ఫోన్‌ ఉన్నవారిలో ఎక్కువమంది ప్రతి ఆరు నిమిషాలకు ఒకసారి చూసుకుంటూ ఉంటారని ఇటీవలే ఒక అధ్యయనం తేల్చిచెప్పింది. ఎన్ని లైకులొస్తే అంత ప్రాచుర్యం ఉన్నట్లు లెక్క! కాబట్టి లైకుల కోసం ఆరాటం ఉంటుంది. లైకుల బిజినెస్‌ కూడా ఉంటుంది. నాయకుల ఇమేజ్‌ని లైకుల ఆధారంగా కొలిచే వ్యవహారం ఉంది కాబట్టి అదొక ప్రహసనంగా మారింది. కంపెనీల పేజీలకు నాయకుల పేజీలకు లైకులు వేలల్లో లక్షల్లో కురిపించే ఏజెన్సీలు వచ్చేశాయి. ఆ బాగోతం ఈ మధ్యే బయటపడి విచారణలు వగైరా సాగుతున్నాయి. బిజినెస్‌ను వదిలేసి మనవరకే పరిమితమయితే ఇస్తినమ్మ వాయినం, పుచ్చుకుంటినమ్మ వాయినం బాపతు కూడా ఉంటుంది. నీ పోస్టులన్నింటికీ నేను లైక్‌ కొడతా. నా పోస్టులకు నువ్వు లైక్‌ కొట్టాలి తరహా అన్నమాట. లైక్‌ కొట్టడానికి అతను ఆ పోస్ట్‌ను పూర్తిగా చదివాడనో చదివి ఆనందించాడనో భ్రమ పడనక్కర్లేదు. నువ్వు పోస్ట్‌ పెట్టిన క్షణంలోపలే టిక్‌ మని లైక్‌ పడిపోయిందంటే ఏమని అర్థం? నిజంగా ఆ విషయంతో ఆ వ్యక్తీకరణతో ఏకీభావముండి లైక్‌ చేసే వారు కొందరయితే కేవలం అతనితో లేదా ఆమెతో మనకున్న అనుబంధాన్ని వ్యక్తీకరించుకోవడానికి సాధనంగా వాడుకునే వారు మరికొందరు. కొంతమంది తెలిసిన పేర్లతో ఉన్న పోస్టులన్నింటికీ టిక్‌టిక్‌టిక్‌ మనిపించుకుంటూ వెడతారు. ఇందులోనూ సమాజంలో ఉన్న అన్ని ధోరణులు కనిపిస్తూనే ఉంటాయి.కాస్త శుభ్రంగా ఉన్న అమ్మాయి ఫొటో పెడితే కాసేపట్లోనే సెంచరీ దాటేస్తుంది. లైక్‌ కొట్టవేమిరా సామీ అని నీకు ఏకంగా మెయిల్ పెట్టేవారుంటారు. అందులో ఫలానా వారు తమ పేజీకి లైక్‌ కొట్టమని కోరుతున్నారు అని వస్తుంది. వాళ్లంత శ్రమ పడ్డాక క్లిక్‌మనిపించక చస్తామా! క్లిక్‌..క్లిక్‌..క్లిక్‌.!
ఫేస్‌బుక్‌ ఇవాళ సోషల్‌ మీడియా అనే గంభీరమైన పదానికి ప్రతీక. ట్విట్టర్‌ వగైరాలు కూడా ఉన్నప్పటికీ సోషల్‌ మీడియాలో ఫేస్‌బుక్‌దే ప్రధాన పాత్ర. దీని శక్తి సామర్థ్యాల మీద, ప్రభావాల మీద ప్రపంచవ్యాప్తంగా బోలెడంత చర్చ నడుస్తున్నది. శక్తి మీద మరీ కొట్టుకునేంత బేధాభిప్రాయాలు కనిపించవు కానీ ప్రభావాల మీదైతే మీదపడి రక్కేసుకునేంత గొడవలున్నాయి. బాబోయ్‌, మొన్న మా చెల్లి ఇంటికి వెళ్లామా! అది మాతో మాట్లాడుతూనే ఉంది, అతగాడు అపుడపుడు పొడిపొడిగా ఒక మాట పడేస్తూ మొబైల్‌లో ఫేస్‌బుక్‌తో కుస్తీ పడుతూ ఉండిపోయాడు. వాళ్లింటికెడితే గోడతో మాట్లాడినట్టే ఉంటోంది..అని వాపోయేవారు కోకొల్లలు. స్నేహితుల మధ్య, తల్లిదండ్రులు-పిల్లల మధ్య, భార్యాభర్తల మధ్య ఈ విషయమై గొడవలు సాగుతూనే ఉంటాయి. అది సంసారాలను కూల్చేస్తోందండీ అని వాపోయే వారుంటారు. 'వాడెవడు? నీ ఫ్రెండ్‌ లిస్టులో బాగా అతి చేస్తున్నాడు' అనో, 'అదెవత్తె, నీ పేస్‌బుక్‌లో చాలా డ్రామా చేస్తుంది' అనో గొడవలు పడే జంటలుంటాయి. ఒకళ్ల ఎకౌంట్లలో మరొకరు జొరబడి పత్తేదారు పనులు చేయడం లాంటివి ఉంటాయి. సాంకేతికత కొత్తగానీ అనుమానాలు మనకేం కొత్త! ఏ కొత్త సాంకేతిక పరికరం వచ్చినా ది గ్రేట్‌ ఇండియన్‌ ఫ్యామిలీ సర్కస్‌ సాగుతూనే ఉంటుంది. ఇదంతా ఒకవైపుంటే ఇంకోవైపు సోషల్‌ మీడియానే లేకపోతే ప్రపంచం ఏమైపోయేట్టు? ఎంత ప్రజాస్వామీకరించింది అది ప్రపంచాన్ని! అని దాని భక్తులు కళ్లు విప్పార్చుకుంటూ చెపుతారు. జాస్మిన్‌ విప్లవం దగ్గర్నుంచి అన్నా హజారే హడావుడి దాకా చాలా ఉదాహరణలనే చూపిస్తారు. షోలేలో అమితాబ్‌ మాదిరి రెండువైపులా ఒకటే బొమ్మ ఉన్న నాణెం ఉంటే తప్ప ఈ విషయంలో స్టాండ్‌ తీసుకోవడం కష్టం. ఆధునిక జీవనంలోని అనేకానేక అంశాలలాగే ఇది కూడా ఏకకాలంలో కషాయంగానూ, విషంగానూ పనిచేస్తుంది. నువ్వెలా ఉపయోగించుకుంటావనేదాన్ని బట్టి, ఉపయోగించుకునే మోతాదును బట్టి అది ఆధారపడి ఉంటుంది. 

ముఖపుస్తక మాయ-మర్మం!
తక్కువకాలంలోనే ఫేస్‌బుక్‌ సామూహిక అబ్సెషన్‌గా మారిపోయింది. దీనికి కారణాలు అనేకం. ఐడెంటిటీ అనేది ఆధునిక మనిషికి పెద్ద సమస్య. మార్కెట్ వ్యవస్థ గుంపునుంచి మనిషిని బయటపడేసి వినియోగదారుడిగా మార్చింది. పాత గుంపుల్లో ఉన్న అవలక్షణాలనుంచే కాక అందులోని అస్తిత్వాన్నుంచి కూడా దూరం చేసింది. ఎప్పటికప్పుడు అవసరాలను సృస్టించుకుంటూ- పెంచుకుంటూ వాటిని తీర్చుకోవడానికి ఇంకా ఇంకింకా డబ్బు సంపాదించడానికి కష్టపడుతూ పరిగెట్టడం తప్ప చేసే పనిలో ఆనందం లేని స్థితి. కొనడం అమ్మడం లాంటి వాటితో వాటిగురించి ఆలోచనలతో మనిషి నిరంతరం సతమతమయ్యేట్టు చేసింది. మధ్యమధ్యలో ఈ ఇడెంటిటీ అనే తేలుకొండి తొలుస్తూ ఉంటుంది. ఇటువంటి వారికి ఊరట నిస్తుంది ఈ ఫేస్‌బుక్‌, బ్లాగ్‌ వగైరాలతో కూడిన సోషల్‌ మీడియా. రోజూ ఎక్కడో చోట కనిపించడం లేదా వినిపించడం అనేది అవసరంగా మారిపోయింది. హమ్మయ్య!, మనమున్నాం, మనల్ని ప్రపంచం గుర్తిస్తున్నది అనే ఒక ఫీలింగ్‌ కలుగుతుంది. నలుగురితో ఉన్నాను అనే భావన వల్ల ఒంటరితనాన్నుంచి దూరమైన ఫీలింగ్ తెచ్చేసుకోవచ్చు. ఫాల్స్‌ గ్రాటిఫికేషన్‌ అంటామా ఇంకేమైనా అంటామా అనేది మీ ఇష్టం. చాలామంది మనుషులకు చాలా విషయాలమీద ఏవో అభిప్రాయాలుంటాయి. ఏదో ఒకటి చెప్పాలని ఉంటుంది. ఎక్కడ చెప్పాలి? ఎలా చెప్పాలి? వేదిక ఏదీ! అదిగో అలాంటి వారికి అక్షరాలా ఆసరా ఇస్తుంది ఫేస్‌బుక్‌. తనను తాను వ్యక్తీకరించుకోవడం అనే మనిషి కోరికను ఇన్‌స్టాంట్‌గా తీర్చేస్తుంది. ఆ వర్మ ఇలా అంటాడా, ఈ సానియాకు ఇన్ని డబ్బులిస్తారా, ఈ రైతుల ఆత్మహత్యలు ఇంకెంతకాలం, రాయలసీమ గోడు పట్టదా ఇట్లా ఏవో అనిపించొచ్చు. గోవిందుడు అందరివాడేలే ఎలా ఉందో నలుగురితో చెప్పుకోవాలి అనిపించొచ్చు. అదిగో అలాంటి భిన్నరుచులున్న లోకానికంతటికీ ఉచితంగా గొంతునిస్తుంది ఫేస్‌బుక్‌. మన అభిప్రాయంతో ఒక పోస్ట్‌ పెట్టేస్తే మనలాంటి వారు నలుగురుదానిమీద ఏదో ఒకటి మాట్లాడేస్తే అదొక తృప్తి. మనిషి సంఘజీవి కదా!అలాగే ఏదో ఒక సామాజికాంశానికి సంబంధించి ఫేస్‌బుక్‌లో ఒక లైక్‌ చేసో ఒక సంతకం పెట్టో ఒక కామెంట్ చేసో నేనున్నూ ఉద్యమంలో ఉన్నాను, గుంపులోఉన్నాను అనే భావన తెచ్చేసుకోవచ్చు. అంటే గిల్ట్‌ తీర్చుకోవడానికి కూడా ఒక వేదికగా పనిచేస్తుంది. నిజంగా ఆ సమస్య మీద ఏదైనా చేయడం బదులు దానిమీద ఏదో ఒక కామెంట్‌ ద్వారా మన ఆగ్రహాన్ని బాధను తీర్చుకునే వెసులుబాటు కల్పిస్తుంది. అంటే థింక్‌ అండ్‌ డూ అనే భావన స్థానంలో ఫీల్‌ అండ్‌ షేర్‌ భావనను ఫేస్‌బుక్‌ మనకు అలవాటు చేస్తుంది. ఇపుడు చెస్‌బోర్డుకు అటు వైపు కూర్చుందాం! సెన్సారింగ్‌ లేకుండా వేదిక సమస్య లేకుండా మనుషులు చాలా అంశాల మీద అభిప్రాయాలు షేర్‌ చేసుకోవడానికి ఇదొక ప్రజాస్వామిక వేదిక. లోతుగా చూపు సారించాలే కానీ చాలా చాలా గంభీరమైన చర్చలే సాగుతుంటాయి. చాలాచాలా లోతైన అంశాలమీద బోలెడంత సమాచారం మనకు అందుబాటులోకి వస్తుంది. మనకు అందుబాటులో లేని అనేకానేక వీడియోలు, సమాచారం ఏదో ఒక రూపంలో ఎవరో ఒకరి ద్వారా మన ముందుకు వస్తుంది. ప్రపంచంలో ఇలా ఆలోచించేవారు ఇంతమంది ఉన్నారా అనేట్టు మన భావాలతో సామీప్యం ఉన్నవారు అనేకులు పరిచయమవుతారు. అభిరుచుల్లో సామీప్యమున్న వారి గ్రూప్లో ఉంటే మనకు ఎంతో ప్రయోజనకరమైన కాలక్షేపంతో పాటు కూసింత జ్ఞానం కూడా లభిస్తుంది. మంచి మంచి డాక్యుమెంటరీలు, సినిమాల గురించి తెలుసుకోవచ్చు. ఎక్కడో ఏదో మ్యాగజైన్లో వచ్చిన అద్భుతమైన వ్యాసం గురించి తెలుసుకోవచ్చు. సంగీతం, సాహిత్యం, రాజకీయాలు అన్నింటా మనకు అవసరమైన సమాచారం కావాల్సినంత పంచుకోవచ్చు. అనుభవాలూ, జ్ఞాపకాలూ నెమరేసుకోవచ్చు. ముఖ్యంగా వృద్ధులకు ఇదొక తోడుగా ఉంటుందనుకోవచ్చు. గొప్ప కాలక్షేపం.

ఇదీ ముఖపుస్తక భాష!
భాషకు వ్యక్తీకరణకు సంబంధించి ఫేస్‌బుక్‌ కొన్ని మౌలిక మైన మార్పులు చేసినట్టుగా అనిపిస్తుంది. మామూలుగా లిఖిత భాషకు మౌఖిక భాషకు తేడా ఉంటుంది. లిఖిత భాషతో పోలిస్తే మౌఖిక భాషలో ఆలోచనకు తావు తక్కువ. అప్పటి సందర్భాన్ని బట్టి ఉద్వేగాన్ని బట్టి మాట్లాడేస్తాం. కానీ రాసేటప్పుడు మనకు మనమే సెన్సార్‌ ఆఫీసర్‌ అవుతాం. వెనుకా ముందూ ఆలోచిస్తాం. కానీ ఫేస్‌బుక్‌ ఈ అంతరాన్ని బాగా తగ్గించేసింది. అప్పటికప్పుడు ఏ మూడ్‌లో ఉంటే ఆ మూడ్లో టపాటపా రెండు వాక్యాలు కొట్టేయడమే. థింక్‌ అండ్‌ రైట్‌ స్థానంలో ఫీల్‌ అండ్ ఎక్స్‌‌ప్రెస్‌ అనే భావనను తెచ్చేసింది. థింకింగ్‌ ఎలిమెంట్‌ను బాగా తగ్గించేసింది. వ్యక్తీకరణ రూపం మారిపోయింది. హహహహ అని నాటకాల పుస్తకాల్లో చదువుకున్న నవ్వు ధ్వనిని పెట్టేస్తారు. హమ్‌మ్‌...అని ఆలోచనకు కూడా ధ్వని సంకేతాన్ని కల్పించి లిపిలో పెట్టేస్తారు. అంటే మౌఖిక స్వభావాన్ని చాలావరకు లిపిలోకి తెచ్చేస్తా ఉంటారు. ఈ వేదిక అటువంటి అవసరాలను సృష్టించింది. ఆవేశకావేశాలపైన అదుపు తప్పే ప్రమాదం సైతం ఎక్కువే. వ్యాప్తి చెందే లక్షణం ఎక్కువగానూ నిర్థరించుకోగలిగిన అవకాశం వ్యవధి తక్కవగానూ ఉండడం వల్ల గాలి కబుర్లు హైటెక్‌ వేషమేసుకుని విపరీతమైన ప్రచారం పొందేస్తాయి. తిరుమల కొండమీద మూడు తలలున్న పాము వీడియో ఇలాంటిదే. ఇలాంటి కల్పితమైన వీడియోలకు లెక్కే ఉండదు. ఇంకొన్ని గంభీరమైన విషయాలుంటాయి. ఒక సందర్భంలో ఒక సమూహంలో పంచుకుంటేనే వాటి అంతరార్థం అర్థమయ్యే విషయాలుంటాయి. అంటే ఆయా విషయాలకు సంబంధించి లోతుపాతులు తెలిసినవారికి మాత్రమే సవ్యంగా అర్థమయ్యే విషయాలు కొన్ని ఉంటాయి. అవి దారి తప్పి ఇక్కడికొచ్చి పెద్ద రచ్చ చేసేస్తుంటాయి. టైం అండ్‌ స్పేస్‌ కలగాపులగం అవుతుంటాయి. ఆశీష్‌ నందినో, రొమిల్లా థాపరో ఎక్కడో ఏదో మాట్లాడారు అనుకోండి. మన పక్కన ఉన్న ఎమ్మెల్యే లేదా ఎంపికీ ఏమిటీ సంబంధం? ఫేస్‌బుక్‌లో సందర్భశుధ్దిలేకుండా పెట్టిన రెండు మూడు వాక్యాలు చూసి ఆయన రంకెలేస్తారు. కేసులు పెడతామంటారు. దేవుడు చనిపోయాడు అని నీషే మాట ఎవరైనా పెడితే అతని ఉనికితో నిమిత్తం లేకుండా నీషే మీద రంకెలేయడానికి, బెదిరించడానికి బయల్దేరగలిగిన వారుంటారు. ప్రతీదీ అందరకీ అందుబాటులో ఉండడం అనే మాట బాగానే కనిపించినా అది ప్రజాస్వామికమే అనిపించినా అందులో ఇలాంటి ప్రమాదాలు కూడా పొంచి ఉంటాయి. సాంస్కృతిక అంతరాలతో పాటు సాంస్కృతిక వైషమ్యాలు కూడా ఎక్కువగా ఉన్న మనలాంటి సమాజాల్లో ఇలాంటి అబ్సర్డ్‌ వ్యవహారాలు చాలా చూడాల్సి వస్తుంది. 

బిజినెస్‌ ..మాటర్స్‌
నౌ వి నీడ్‌ టు గెట్‌ ఇన్‌ టు బిజినెస్‌. ఫేస్‌బుక్‌తో సామాజిక లాభనష్టములు ఎన్ని విధములో వారికి లాభము చేకూర్చు మార్గములు అన్ని విధములు. మన ఫేస్‌బుక్‌ ప్రొఫైల్లో ఇష్టమైన పుస్తకాలు, మ్యూజిక్‌, సినిమాలు,నటులు వగైరా ఆప్షన్స్‌ చాలా ఉంటాయి. అవన్నీ కేవలం మన అభిరుచి ప్రదర్శన కోసమే ఉండవు. ప్రధానంగా వారి లాభంకోసం ఉంటాయి. అదెలా! మీ అభిరుచులు, ఆసక్తులు గమనించి అందుకు తగిన ప్రొడక్ట్స్‌ యాడ్స్‌గా ప్రత్యక్షమవుతాయి. మనం తరచుగా పంచుకునే సమాచారం, మిత్రులతో చేసే సంభాషణలో దొర్లే అంశాలు, తరచుగా వీక్షించే అంశాలు వంటి అనేకానేక అంశాలను వడపోసి ఆయా ప్రొడక్ట్‌ కంపెనీలు యాడ్స్‌ రూపంలో తెరమీద కనిపిస్తాయి. గూగుల్‌ లాంటి కంపెనీలతో ఒప్పందాలు పెట్టుకుని నీ ఈ మెయిల్స్‌, ఉపయోగించే యాప్స్‌, గూగుల్‌ సెర్చ్‌లో వెతికే అంశాలను కూడా వడబోసి కంపెనీల వారికి అందిస్తుంది ఫేస్‌బుక్‌. అంటే ఉత్పత్తిదారునికి వినియోగదారుడికి మధ్య వారధిగా పనిచేస్తుంది ఫేస్‌బుక్‌. ఇన్ని కోట్లమంది ఈమెయిల్స్‌, సంభాషణలు ఎలా చూస్తారు అనే సందేహమక్కర్లేదు. దానికి ఆల్గోరిథమ్స్‌ లాంటి కంప్యూటర్‌ ప్రోగ్రామ్స్‌ సాయం చేస్తాయి. ఇవి మాత్రమే కాకుండా కంపెనీ పేజెస్‌ పేరుతో కార్పోరేట్లకు వేరే రూపాల్లో ఫేస్‌బుక్‌ ఖరీదైన సేవలు అందిస్తూ ఉంటుంది. ఇదంతా భారీ బిజినెస్‌ వ్యవహారం. కార్పోరేట్‌ అడ్వర్టయిజ్‌ మెంట్లు మాత్రమే కాదు. వినియోగదారుల అభిరుచులు ఆసక్తుల్లో వస్తున్న మార్పులపై అధ్యయనం చేసే సంస్థలకు రాజకీయ పార్టీలకు కూడా ఉపయోగపడుతుంది ఫేస్‌బుక్‌‌. 'మిస్టర్‌ ఆవరేజ్‌' ఫ్రెంచ్‌ సినిమాలో చిరుబొజ్జతో కూడిన సగటురూపం, సగటు ఉద్యోగం, వగైరా ఉన్న సగటు మనిషిని చాలా అధ్యయనంతో వెతికి పట్టుకుని అతను ఎటువంటి ప్రాడక్ట్స్‌ వాడతాడు, రాజకీయంగా ఎట్లా ఆలోచిస్తాడు వగైరా విషయాలను తెలుసుకోవడానికి కార్పోరేట్ల-రాజకీయపార్టీల కన్సార్టియం ఒక ఏజెంట్‌ని అతని గర్ల్‌ఫ్రెండ్‌ రూపంలో పంపిస్తుంది. అతని ఇంటినిండా కెమెరాలు పెట్టి 24 గంటలు అతన్ని నీడలా వెంటాడి అతని ఆలోచనలన్నీ తెలుసుకుని వాటిని ఈ కన్సార్టియం తాలూకు లేబరేటరీలో రికార్డు చేసి అధ్యయనం చేస్తా ఉంటారు. అదిగో అన్ని కెమెరాలు హడావుడి అవసరం లేకుండా ఆ గర్ల్‌ఫ్రెండ్ పాత్రను ఇక్కడ ఫేస్‌బుక్‌ పోషిస్తుంది. యు ఆర్‌ అండర్‌ సర్వైలెన్స్‌. యు ఆర్‌ బీయింగ్‌ అబ్జర్వ్‌డ్‌. యూ ఆర్‌ బీయింగ్‌ మెజర్డ్‌. అయితే అదేమీ మనకుఇబ్బంది కలిగించేట్టు ఉండదు. కనిపించేట్టు ఉండదు. నీ పనినువ్వు చేసుకుపోతావు. వాళ్లపని వాళ్లు చేసుకుపోతారు. బిజినెస్‌ వాళ్ల భాషలో విన్‌-విన్‌ సిచ్యుయేషన్‌!

అతి సర్వత్రా వర్జయేత్‌!
ఫేస్‌బుక్‌ను వారధిగా ఉపయోగించుకోవడం వరకు ఉపయోగమే. కానీ వ్యసనంగా మార్చుకోకూడదనేది మానసిక విశ్లేషకుల మాట. ఇదేమీ తక్కువ వ్యసనం కాదు. వ్యసనమనగానే తాగుడు, తిరుగుడు అని తాగుణింతం వల్లించనక్కర్లేదు. తగ్గించుకోవడం లేదా మానడం కష్టమైన ఏ అలవాటునైనా స్థూలమైన అర్థంలో వ్యవసనమనే పిలవొచ్చు. రోజుకు గంటలకొద్దీ చూడకుండా ఉండలేని స్థాయిలో ఈ వ్యసనం బారిన పడిన వారు చాలామంది కనిపిస్తున్నారు. దాని ప్రభావాలూ కనిపిస్తున్నాయి. సైక్రియిట్రిస్టుల దగ్గరకు చేరుతున్న కేసులు భారీ స్థాయిలోఉన్నాయి. సామాజిక బంధాలపై ప్రభావానికి సంబంధించిన ఉదాహరణలు తరచుగా వెలుగు చూస్తున్నాయి. ఉపయోగమే, ఉపయోగించుకోండి. కానీ కాసేపు నెట్‌ లేకపోతే ఫేస్‌బుక్‌ చూడకపోతే ఏదో కోల్పోయిన ఫీలింగ్‌ కలుగుతోందంటే మాత్రం ఆలోచించుకోవాల్సిందే. అతి సర్వత్రా వర్జయేత్‌!
జి ఎస్‌ రామ్మోహన్‌
(2014 అక్టోబర్‌ 26న ఆంధ్రజ్యోతి ఆదివారం సంచికలో "ఫేస్‌బుక్‌ వి లవ్‌ యు'' పేరుతో 'వచ్చిన కవర్‌ స్టోరీ)

శాంతి-ఆలోచనా పరుల కథ

కారా కథల మీద రాయొచ్చు కదా, శాంతి గురించి రాయండి అని మిత్రులు అడగ్గానే ఇపుడు కొత్తగా దివిటీ పట్టడమేమిటి అనిపించింది. బహుశా ఈ కాలపు పిల్లలు ఏమనుకుంటున్నారు అని తెలుసుకోవడం కోసం అడిగి ఉంటారనిపించింది. కారా కథలు మానేసిన తర్వాత(సంకల్పం మినహాయింపు) పుట్టిన పిల్లలం. పెద్దల మాటలు విని ఆ కథలు సేకరించి చదవడం తప్ప ఉడుకుడుకు అక్షరాలు చదివే అవకాశం లేదు. చదవడం వరకే అయితే కథ వేరు. కథలపై అభిప్రాయం చెప్పాలంటే మాత్రం స్థలకాలాల ఇబ్బందిని దాటాల్సి ఉంటుంది.
       శాంతి 1971 కథ. 71 అంటే ఏమిటో ప్రత్యేకంగా చెప్పాలా! నక్సల్బరీ గాలి శ్రీకాకుళం మీదుగా ఉత్తర తెలంగాణకు వ్యాపిస్తున్న కాలం. శ్రీకాకుళం ఆటుపోట్లమధ్య మిణుకుమిణుకు మంటుంటే ఉత్తర తెలంగాణలో కొలిమంటుకుంటున్న కాలం. సిపిఐ ఎంఎల్‌ ఆవిర్భవించి తొలిఅడుగులు వేస్తున్న కాలం. త్వరలోనే సాధిస్తాం అని ఆ ప్రయాణంలో ఉన్న వాళ్లు చాలామంది నిజంగానే నమ్మిన కాలం. ''కా.రా.గారు, ఐవి కూడబలుక్కుని సమిధలు, సరంజామా సమకూర్చుకుంటున్న'' కాలం. కారాగారు సమకూర్చుకున్న సరంజామా ఏమిటో శాంతిలో కనిపిస్తుంది. యజ్ఞం మరి తొమ్మిది కథల్లో కనిపిస్తుంది.  శ్రీకాకుళ ఉద్యమానికి అక్షరాండగా రాసిన కథలివి. ఇవి  వర్గపోరాట చైతన్యపు కథలు . లోతూ విస్తృతీ ఉన్న కథలు. కారా మాటలెంత పొదుపుగా సౌమ్యంగా ఉంటాయో రాతలు అంత విస్తారంగా ఘాటుగా ఉంటాయి. వీటిలో కొంత ప్రాపగాండా లక్షణం ఉంటుంది. విషయాన్ని వివరంగా  చెప్పేయాలనే తపన ఉంటుంది. అది అప్పటి అవసరం కావచ్చునేమో! "వృత్తాంతం ద్వారా వ్యక్తమయ్యే అసలు విశేషమే కథ" అన్న స్వీయనియమాన్ని నిక్కచ్చిగా నిష్ఠగా పాటించిన రచయితగా కారా ఈ దశలో కనిపిస్తారు.  ఏదో ఒక నిర్దుష్టమైన విషయాన్నిప్రతిపాదించడానికో వివరించడానికో సీరియస్‌ ఎజెండా పెట్టుకుని ఈ దశలో వరుసగా కథలు రాసినట్టు కూడా అనిపిస్తుంది. ఒక్కముక్కలో ఆయన  కలం కార్యకర్త పాత్ర పోషించారని చెప్పుకోవచ్చు.

     అసమసమాజంలో శాంతి అనే పదం ఎవరి ప్రయోజనాలు కాపాడేందుకు ఉపయోగపడుతుందో వివరిస్తుంది శాంతి కథ. స్టేటస్‌కోయిస్టుల శాంతి మంత్రం వెనుక ఉన్న బూటకత్వాన్ని ఎండగడుతుంది.  కథనిండా యజమాని- కార్మిక సంబంధాలపై లోతైన చర్చ ఉంటుంది. బలవంతుడి ఎత్తుగడలు, వాటిని చిత్తు చేసేందుకు బలహీనుల స్థిరచిత్తం, వీరిద్దరి మధ్యలో బ్యూరాక్రసీ తెలివితేటలు ఉంటాయి. జ్ఞానం, తెలివితేటలు, చిత్తశుద్ధి, అంకితభావం వగైరా లక్షణాలు మూర్తీభవించిన కార్మిక నాయకుడు, అన్నింట్లోనూ  లౌక్యాన్ని చూపే 'నిస్సహాయపు' కలెక్టర్‌, ఎలాగైనా ఈ వ్యవస్థ తనకు అండగా నిలబడి తీరుతుంది అనే నమ్మకమున్న ధనబలశాలి మిల్లు యజమాని- మూడు ప్రధానపాత్రలుగా కథ సాగుతుంది.
    ఈ కథ చదువుతున్నపుడు అపుడెపుడో సీఫెల్లో చూసిన క్యూబా సినిమా లాస్ట్‌ సప్పర్‌ గుర్తొచ్చింది. 1976లో వచ్చిన ఈ సినిమాలో చిత్రించిన కాలం పద్దెనిమిదివ శతాబ్ది చివరి రోజులకు సంబంధించినది. చెరుకు తోటల యజమాని, అతని బానిసలు, చర్చి ఫాదర్‌ మూడు కేంద్రాలుగా సాగేకథ. ఇక్కడ స్టీల్‌ మిల్‌ యజమాని అయితే అక్కడ షుగర్‌ మిల్‌ యజమాని. ఇక్కడ కార్మికులు అయితే అక్కడ బానిసలు.  ఆధునిక కలెక్టర్ స్థానంలో చర్చి ఫాదర్‌.  అందులోనూ శాంతి గురించి స్వేచ్ఛ గురించి చర్చ ఉంటుంది. కాకపోతే చర్చే ప్రధానం కాదు. రెండు వేర్వేరు దేశాల్లో వేర్వేరు సామాజిక దశలకు సంబంధించిన జీవితాన్ని చిత్రించిన వేర్వేరు కళా ప్రక్రియలైనప్పటికీ బలవంతుడు, లేదా వారి ప్రతినిధి శాంతి మంత్రం పఠించే తీరు దాదాపు ఒకే రకంగా ఉంటుంది. యజమాని ఉదారంగా పన్నెండు మంది బానిసలను పిల్చి తనతో సమానంగా టేబుల్‌పై కూర్చుండబెట్టుకుని లాస్ట్‌ సప్పర్‌ జరుపుకుంటాడు. ఈ సందర్భంగా బానిసలకు- యజమానికి మధ్య జరిగే సంభాషణ, వారి హావభావాలు మర్చిపోవాలన్నా మర్చిపోవడం కష్టం. అంతేనా! యజమాని నదిదాకా తీసుకువెళ్లి వారి కాళ్లు కడిగి ఆ 'పుణ్య తంతు' కూడా జరిపించిన రెండు రోజులకే వారి తలకాయలన్నీ పోల్స్‌మీద వేలాడదీయడంలో మనకు ఆ నాటి బలవంతుల శాంతి స్వరూపం అవగతమవుతుంది.
   లాస్ట్‌ సప్పర్‌ కూడా విప్లవ సినిమానే. కమ్యూనిస్టు సినిమానే. కానీ తొలిరీల్‌నుంచే ఇది కమ్యూనిస్టు సినిమా అనే ఎరుకను మనకు కలిగించరు. సినిమాలో దర్శకుని హృదయం ఎక్కడ ఉందో అర్ఠమవుతుంది, అంతే! బలవంతుడి శాంతి మంత్రం ఎంత బూటకమో కళాత్మకంగానే చెపుతారు. సినిమా పొడవునా మనం నవ్వుతాము, ఏడుస్తాము. పాత్రల వెంట నడుస్తూనే ఉంటాము. సినిమా సరే, రావిశాస్ర్తి కథలో! ఆ కోవకే చెందిన మరికొందరు గత, వర్తమాన, వర్థమాన రచయితల కథలో! ఆ రచనలు చదువుతున్నపుడు కాసేపు వారి ఆధీనంలోకి వెళ్లిపోతాం. వారు సృష్టించిన పాత్రల వెంట తిరుగుతూ ఆ భావోద్వేగాల్లో భాగమవుతాం. ఆ పాత్రలతో బంధమేర్పడుతుంది. అలాంటి జీవితమే ఉన్న పాఠకుల జ్ఞాపకాలను కదిపి అలజడి రేపుతారు.రచయిత తాడు పట్టుకుని ఆడిస్తూ ఉంటాడు. మనం కోతుల్లాగా ఆడుతూ ఉంటాము. అది ఆర్ట్‌ మహిమ. శాంతి లాంటి కథలతో వచ్చిన చిక్కేమిటంటే ఇందులోని పాత్రలతో అలాంటి అనుబంధమేదీ ఏర్పడదు. పెద్దమనిషి గంభీరంగా విషయాలు చెపుతూ ఉంటే కాస్త ఎడంగా నుంచొని వింటున్నట్టు ఉంటుంది. ఇలాంటి కథలు మన మనసును పెద్దగా తాకవు. మేధనే తాకుతాయి. ఇవి మన మేధను పెంచడం కోసం, వర్గపోరాట ద్పృక్పథాన్ని  పదును పెట్టడం కోసం రాసిన రాజకీయ కథలు. విశాలమైన అర్థంలో రాజకీయం లేకుండా ఏ కళా ఉండదు. పైగా కారా  రాసింది పీడితులకు అవసరమైన రాజకీయాలు. కాబట్టే వామపక్ష శిబిరం చాలా యేళ్లుగా ఎత్తుపీట వేసి గౌరవిస్తున్నది. కాకపోతే కళారూపం సమర్థంగా లేకపోతే అది రాజకీయవాసన గాఢంగా ఉన్న జీవులను తప్ప ఇతర జీవులను అంతగా ఆకర్షించదు. మోనోలాగ్‌గా మారిపోయే ప్రమాదం ఉంది. కారా కథలన్నీ అలాగే ఉన్నాయనే దుస్సాహసం చేయబోను. జీవధారను అలా అనగలమా! నోరూమ్‌ని అనగలమా! కానీ శాంతి కథలో రాజకీయ చర్చల బరువుకు కళారూపం అణగిపోయిందేమో అనిపిస్తుంది. పాత్రల చిత్రణలో కూడా స్టీరియోటైప్‌ లక్షణం కనిపిస్తున్నది. మందు, విందు, పొందుల కలబోతగా నల్లని బొచ్చుశరీరం కలిగిన ఫ్యాక్టరీ యజమాని చిత్రణే తీసుకోండి. భార్యను పట్టించుకోక ఆమెను లైంగిక అసంతృప్తి అగ్గిమంటకు ఆహుతి చేస్తూ అతను మాత్రం రోజొక అమ్మాయితో కులకడం వంటి లక్షణాలు చూస్తే సాధ్యమైనన్ని "దుర్లక్షణాల'తో అతనిమీద కోపం తెప్పించాలనేది రచయిత వ్యూహంగా కనిపిస్తున్నది. కథాక్రమంలో అతని దోపిడిస్వభావం మీద కోపం తెప్పించవచ్చునుగాని కారా వంటి రచయితకు ఈ అడ్డదారేల! కుప్పబోసినట్టు ఇన్ని "దుర్లక్షణాలు' లేకుండా కూడా ఫ్యాక్టరీ యజమానులు చాలామంది ఉంటారు. ఆధునిక పెట్టుబడిదారుల్లో అనేకులు మందు, చిందుల జోలికి పోకుండా కార్మికుడి కంటే ఎక్కువ గంటలే పనిచేయవచ్చును. వారు దోపిడీదారులు కాకుండా పోతారా! సత్యమే శివం సినిమాలో సూటూ బూటూ వేసుకుని డాబుగా ఉన్న మనిషి సూట్‌కేస్‌ కొట్టేసే సీన్‌ ఉంది కదా,  అదే సరైన రాజకీయ దృష్టికోణం అవుతుంది. సమాజంలో మంచిచెడులకు, ఎక్కువ తక్కువలకు దర్పణాలుగా స్థిరపడిన స్టీరియోటైప్‌ లక్షణాలను ఉపయోగించుకోవడం స్టేటస్‌ కోయిస్టులకు అవసరం. తాత్కాలికంగా మనకు కూడా ఉపయోగపడినట్టు అనిపించినా దీర్ఘకాలికంగా నష్టం చేస్తాయి. బహుశా ఆనాటికి కథలో చిత్రించిన సమాజం ఇంకా పాతదశలోనే ఉంది కాబట్టి ఫ్యూడల్‌ లక్షణాలు బలంగా ఉన్న సమాజంలో మంచిచెడులు ఇపుడున్న సమాజంతో పోలిస్తే బ్లాక్‌ అండ్‌ వైట్లో కనిపించే అవకాశం ఉంది కాబట్టి అప్పటి అవసరాలకు అనుగుణంగా రాశారు అనుకోవాలా!
      "సాంఘిక దురాచారాలమీద కాని, కొన్ని ప్రభుత్వ విధానాల దుష్ఫలితాల మీదకాని, వ్యవస్థలో కనిపించే కొన్ని దుర్లక్షణాల మీదకానీ లేక ఇదే కోవకి చెందిన మరేదో అవకరం మీదకాని, మన అభిప్రాయాలను కథగా చెప్పాలనుకుంటాము. కొన్ని పాత్రలను ప్రవేశపెడుతూ మొదటి పేరాని కథలా ఆరంభించి క్రమక్రమంగా కథను ఒక చర్చాగోష్టిలా సాగించి, మన అభిప్రాయాలను ముఖ్యపాత్ర ద్వారా చెప్పించేస్తాం. అలా చేస్తే అది కథ ముసుగేసుకున్న చర్చా వ్యాసమౌతుందిగాని కథ కాదు'' అంటారు కారా. ఈ లక్షణం శాంతి కథలో కూడా జొరబడినట్టు అనిపిస్తుంది. అయితే సౌష్టవం కొద్దిగా దెబ్బతిన్నప్పటికీ  కథా రూపమైతే ఉన్నది. కుట్రలాగా  కథ కాకుండా పోలేదు. కుట్రను కూడ కథ అనే వారు, ఆ మాటకొస్తే గొప్ప కథ అని కీర్తించే వారు ఉన్నారని తెలుసు. ఎవరి దృష్టికోణం వారిది. దృక్పథం లేకుండా భాషా నైపుణ్యంతోనూ క్రాఫ్ట్‌తోనూ చెమక్కుమనిపించి మాయమైపోయే కథలతో ఇబ్బంది ఉన్నట్టే  క్రాఫ్ట్‌ను  నిర్లక్ష్యం చేసి కథను రాజకీయ ఉపన్యాస వేదికగా మార్చే కథలతోనూ ఇబ్బంది ఉంటుంది. "కారా సాధారణ పాఠకుల రచయిత కాదు, ఆలోచనాపరుల రచయిత అన్న వల్లంపాటి అన్నపుడు కూడా ప్రశంసతో పాటు సున్నితమైన విమర్శనాధ్వని ఉందేమో అని అనుమానం.
జి ఎస్‌ రామ్మోహన్‌
(అక్టోబర్‌ 30, 2014న సారంగ వెబ్‌ మ్యాగజైన్‌లో వచ్చిన వ్యాసం, బొమ్మ-సారంగలో వచ్చిందే...వేసిన వారు అన్వర్‌)
               

మార్కెట్‌ వ్యూహంలో మాతృభాష

కేజీ టు పీజీ ఉచిత విద్య అని తెలంగాణ రాష్ట్రసమితి ఎన్నికల హామీనిచ్చింది. అమలు చేస్తామని ఇపుడు భరోసా ఇస్తున్నది. ఆంధ్రప్రదేశ్‌ ప్రభుత్వం దీనికి మరీ దూరంగా ఉండే అవకాశం లేదు. తెలంగాణ ప్రభుత్వం ఉచితంతో పాటు ఇంగ్లీష్‌ మీడియం అని కూడా అన్నది. ఇపుడు దానికి సంబంధించి వెనుకాముందూ ఆడుతున్నది. ఇంగ్లీష్‌ మీడియం అమలు చేయండి, మాట నిలబెట్టుకోండి అని కొందరు దళిత బహుజన మేధావులు డిమాండ్‌ చేస్తున్నారు. ధర్నాలు ఆందోళనలు చేస్తున్నారు. ఇంకోవైపు చిన్ననాటి నుంచే ఇంగ్లీష్‌ మీడియం ఎందుకు, తెలుగు మీడియం కొనసాగించాలి అని మరికొందరు మేధావులు మాట్లాడుతున్నారు. వీరిలో వామపక్ష వాదులు, మాతృభాషోద్యమ కారులు ఉన్నారు. రెండు వైపులా ప్రజలకు మేలు చేయాలనే వారే ఉన్నారు. అయినప్పటికీ భాషకు చెరోవైపు నిలబడి మాట్లాడుతున్నారు. ఇది తెలంగాణకే పరిమితమయ్యే అవకాశం లేదు. రేపు ఆంధ్రలోనూ తప్పదు. ఇది మొత్తం తెలుగువారందరూ ఎదుర్కొంటున్న సమస్య. ఆ మాటకొస్తే తెల్లోడు పాలించిన చాలా దేశాలు ఎదుర్కొంటున్న సమస్య. పల్లెల్లో కూడా ఇంగ్లీష్‌ మీడియం స్కూళ్లు ఉంటే మాసాయిపేట బస్సు ప్రమాదం జరిగి ఉండేది కాదన్నా, ఇంగ్లీష్‌ మీడియం వేలం వెర్రి వల్లే ప్రమాదం జరిగిందన్నా రెండూ అటూ ఇటూ సింబాలిక్‌ వాదనలే. 90ల్లో మారిన పరిస్థితులు ఇలాంటి సంక్లిష్టతలను చాలా తెచ్చిపెట్టాయి. రాజకీయ రంగంలోనూ, ఇతర రంగాల్లోనూ!

‘ఇంగ్లీష్‌ పాత సంబంధాలను దెబ్బతీసి మాకు కొత్త అవకాశాల కిటికీ తెరుస్తున్నది. అది ఇవాళ అధికారపు నిచ్చెనగా ఉన్నది. సంపద, రాజకీయాధికారం కొందరి చేతుల్లో కేంద్రీకృతమై ఉన్నందున చదువు ఒక్కటే దళిత బహుజనులకు ఆయుధంగా మారింది. అందులోనూ ఇంగ్లీష్‌ చదువు వారిని పైవారి సరసన కూర్చోబెట్టగలుగుతున్నది. పైవారి ఆధిపత్యాన్ని సవాల్‌ చేయడానికి సాధనంగా ఉపయోగపడుతున్నది. కాబట్టి ఇంగ్లీష్‌ చదవండి. ఇంగ్లీష్‌లోనే చదవండి’ అనేది దళిత బహుజన మేధావుల వాదనలో కనిపించే సారాంశం. ‘ఇప్పటికే ఇంగ్లీష్‌ను అవసరానికి మించి నెత్తిన పెట్టుకున్నాం. అది చదవడం అవసరమే కావచ్చు కానీ ఆ మీడియంలోనే చదవడం అవసరం కాదు. మాతృభాషలో నేర్చుకుంటేనే ఏదైనా త్వరగా ఒంటబడుతుంది. అడ్డూ ఆపూ లేని ఇంగ్లీష్‌ వ్యామోహం సామ్రాజ్యవాదానికి తప్ప మనకేమీ మేలు చేయదు’ అనేది మాతృభాషలో విద్యాబోధన గురించి మాట్లాడేవారి వాదనల్లోని సారాంశం. భాష భావప్రసార సాధనం అన్న నిర్వచనం పరిధిలోనే అయితే ఇంగ్లీష్‌ గురించి ఇంత గొడవ అక్కర్లేదు. అది మెరుగైన ఉపాధి సాధనంగా ఉందని ఇవాళ కొత్తగా చెప్పుకోనక్కర్లేదు. ఆధునికతకు, పెట్టుబడీదారీ అభివృద్ధికి సంకేతంగా మారిపోయింది. మేమంతా ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో, తెలుగు మీడియంలో చదువుకుని వచ్చినవాళ్లం కాదా అని ప్రజా మేధావులు అనుకునేవారు కూడా మాట్లాడితే ఆశ్చర్యమనిపిస్తుంది. అప్పట్లో ఊరి కామందు పిల్లలు, హెడ్‌మాస్టర్‌ పిల్లలు అక్కడే చదువుకునేవాళ్లు. కాబట్టి ప్రమాణాలు బాగానే ఉండేవి. అప్పటికి మన సాంఘిక ఆర్థిక జీవనంలో ఇంగ్లీష్‌ ఆధిపత్యం ఇంత విస్తరించలేదు. ప్రైవేటైజేషన్‌ను ప్రోత్సహించడానికి పద్ధతి ప్రకారం సర్కారీ బడులను-ఆస్పత్రులను నాశనం చేశారనొచ్చు. లేదా సర్కారీ బడులు వ్యవస్థకు అవసరమైనంత ప్రమాణాల్లో అవసరమైనంత మందిని ప్రొడ్యూస్‌ చేయలేకపోతున్నాయి కాబట్టి అది తన అవసరం కోసం ఈ పద్ధతిని ఎంచుకుందనీ అనొచ్చు. ఏమైనా కానీ ఇవాళ నోరుగలిగిన వారెవరూ సర్కారీ తెలుగు బడుల వైపు తొంగి చూడడం లేదనేదైతే వాస్తవం. ఆధునిక నాగరికతలో ప్రాధమిక అవసరాలుగా మారిన విద్య, వైద్యం రెంటిలోనూ ఈ దుర్మార్గమైన అసమానతలు పేదలు తమ పరిస్థితిని మెరుగుపర్చుకోనీయకుండా అడ్డుపడు తున్నాయి. పేదలు ఈ హర్డిల్‌ దాటాలనుకునేవారు ఏం చేయాలనేది ఆలోచించడమే ప్రజాస్వామికం అనిపించు కుంటుంది. తెలుగు మీడియం ఇవాళ ఎక్కడ ఉన్నది? ప్రధానంగా ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో ఉన్నది. ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో చదివేది ఎవరు? దిక్కూ మొక్కూ లేని పేద జనం. ఎక్కువలో ఎక్కువ దళిత బహుజన పిల్లలు. తెలుగు మీడియమే కొనసాగాలి అన్నపుడు మనం తెలుగును రక్షించే బాధ్యతను ఎవరి మీద మోపుతున్నాం? నిరుపేద విద్యార్థుల మీద! ఇక్కడ ఎదురయ్యే సంక్లిష్టతను ఎదుర్కోవడం అంత సులభం కాదు. పెట్టుబడి రాజకీయ రంగంలో బ్లాక్‌ అండ్‌ వైట్‌ దృశ్యాలను డిఫరెంట్‌ షేడ్స్‌లోకి మార్చి సంక్లిష్టం చేసినట్టే ఇక్కడా గందరగోళం చేసింది. నీ మాటలకు చేతలకు మధ్య వైరుధ్యాన్ని తెచ్చిపెట్టి నీ విశ్వసనీయతను దెబ్బకొట్టింది. కొందరికి అవకాశాలు కల్పించి ఎక్కువమందికి ఆశలు కల్పించి పాత పరిభాషలో మాట్లాడే ఉద్యమాలను దెబ్బకొట్టింది. నువ్వు మాతృభాషలో విద్యాబోధన గురించి మాట్లాడతావు. నీ పిల్లలు ఇంగ్లీష్‌ మీడియంలో చదువుతుంటారు. నువ్వు సర్కారీ ఆస్పత్రికి వెళ్లవు. కానీ ప్రభుత్వ వైద్యాన్ని గురించే మాట్లాడుతుంటావు. నువ్వు అన్ని విద్యుత్‌ పరికరాలన్నింటినీ వాడుతుంటావు. కానీ థర్మల్‌, హైడ్రో, ఆటమిక్‌ విద్యుత్‌ కేంద్రాలనన్నింటినీ వ్యతిరేకిస్తూ ఉంటావు. తెలుగు ప్రేమ ప్రదర్శించే నాయకుల పిల్లలంతా ఎక్కడ చదువుతున్నారు అనే ప్రశ్న కేవలం నైతిక పరమైన ప్రశ్నే కాదు. రాజకీయ ప్రశ్న కూడా. మా పిల్లలు మురికి విద్యావిధానంలో చదువుతున్నారు, తెలుగు మీడియమే సరైనది అనొచ్చు. అయితే ఆ మురికో గంధమో అందరికీ అందుబాటులో ఉండాలా వద్దా అనే ప్రశ్న వస్తుంది. ప్రభుత్వ రంగం బాగాలేదు కాబట్టి ప్రైవేట్‌ పాఠశాలలకు వైద్యశాలలకు వెడుతున్నాం. కానీ పేదలు ఉపయోగించుకునే ఆ రెండు రంగాలు బలపడాల్సిన అవసరముందని కోరుకుంటున్నాం, అందుకనే వాటి గురించి మాట్లాడుతున్నాం అని సమర్ధించుకోవచ్చు గానీ అది ఫలితాన్నివ్వదు. వైద్యం విషయంలో డిమాండ్‌-సప్లయ్‌ మధ్య దారుణమైన వ్యత్యాసం ఉండడం వల్ల స్కూళ్లతో పోలిస్తే ఆస్పత్రులకు వెళ్లే వారి సంఖ్య కూసింత ఎక్కువ. కాబట్టి వైద్య రంగాన్ని కాసేపు పక్కనబెట్టి విద్యారంగానికే పరిమితమవుదాం.

వాస్తవానికి ప్రాథమిక విద్య మాతృభాషలో ఉంటేనే ఏ శాస్త్రమైనా ఏ భాషైనా సులభంగా వంటబడుతుందన్నది శాస్ర్తీయమైన జ్ఞానం. ఇంగ్లీష్‌ కూడా మాతృ భాష నుంచి నేర్చుకుంటేనే సరిగా వస్తుంది అనే వాదనా శాస్ర్తీయమైనదే. కానీ ఈ వాదన ఆధారంగా ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో తెలుగు మీడియమే కొనసాగాలన్నది మాత్రం న్యాయమైనది కాదు. జ్ఞానవంతమైనది ప్రతి సందర్భంలోనూ న్యాయవంతమైనది కానక్కర్లేదు. టైం అండ్‌ స్పేస్‌ అనేవి వర్తిస్తాయి. పేదోడికి పెద్దోడికి వేర్వేరు విద్య, వేర్వేరు అవకాశాలు అనేది పోవాలా వద్దా అనేది న్యాయమైన ప్రశ్న. అశాస్ర్తీయమైనది అనుకున్న ప్పటికీ అదే మెరుగైన ఉపాధినిస్తున్నది. శాస్ర్తీయమైన దనుకున్నప్పటికీ ఇది ఉపాధినివ్వడం లేదు. ఆధిపత్యంలో ఉన్న ఇంగ్లీష్‌ మార్కెట్‌ అలాంటి విచిత్ర స్థితిని తెచ్చిపెట్టింది. విద్య ఇవాళ మార్కెట్‌ డిమాండ్లను నెరవేర్చే సరుకు. ఈ వ్యవస్థలో మార్పు చేయగలిగితే కానీ ఈ విచిత్రమైన వైరుధ్యం పోదు. అది పోయేదాకా పేదల బిడ్డలు ఉపాధి అవకాశాలను కోల్పోతూనే ఉండాలా! నీ బిడ్డలు ఇంగ్లీష్‌లో చదివి ఐఐటీలోకి జొరబడుతుంటే పేదల బిడ్డలు తెలుగులో చదివి ఐటీఐ దగ్గర తచ్చాడే స్థితి పోవాలా వద్దా! పోవాలనుకుంటే శాస్ర్తీయమైన పద్ధతిలోనే పోవాలనుకుంటే మన మన అంతర్గత గొడవలు పక్కనపెట్టి రకరకాల సమూహాలకు సంబంధించిన ప్రజా స్వామిక వాదులంతా ప్రభుత్వ ప్రైవేట్‌ స్కూళ్లు అన్నింటిలోనూ ఒకే విద్యావిధానమే ఉండేట్టు ప్రభుత్వంపై వత్తిడి తెచ్చి సాధించాలి. ప్రాథమిక స్థాయిలో అన్నిచోట్లా తెలుగు మాధ్యమమే ఉండాలి. ఈ లోగా ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో తెలుగుతో పాటు ఇంగ్లీష్‌ మీడియం పెట్టాలి. కేవలం ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో ఇంగ్లీష్‌ పెట్టినంత మాత్రాన వారు ప్రైవేట్‌ పాఠశాలల్లో చదివిన వారితో ఏకమవుతారా అనొచ్చు. కాకపోవచ్చు. వసతులు, పరిసరాలు, ఇంటి వాతావరణం, శ్రద్ధ అన్నింటా తేడా ఉంటుంది. కానీ భాష అనే ప్రధానమైన విషయంలో అయితే హర్డిల్‌ దాటడానికి అవకాశం ఏర్పడు తుంది. మిగిలిన హర్డిల్స్‌ దాటడానికి ప్రయత్నం చేయగలరు. ఇంకొక పని తప్పనిసరిగా చేయాలి. రెండు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు జరిపే ప్రతి రిక్రూట్‌ మెంట్లోనూ తెలుగు భాషా నైపుణ్యానికి సంబంధించిన అంశాలు తప్పనిసరి చేయాలి. 2011లో కామెరూన్‌ ప్రభుత్వం బ్రిటన్‌లో ఇంగ్లీష్‌ సరిగా రాకపోతే ఉద్యోగాలు, పెన్షన్లలో ప్రయోజనాలు కోల్పోతారని స్పష్టం చేసి ఉన్నది. ఎలుంగొడ్డు లాంటి వారే అలాంటి జాగ్రత్తలు తీసుకుంటున్నపుడు ఎలుక పిల్లలాంటి వారము తీసుకోకపోతే ఎలా!

ఇంగ్లీష్‌కు ఉన్న అనవసరపు ఆధిక్యాన్ని తీసేసి మాతృ భాషలో చదివిన వారికి కూడా సమానమైన ఉపాధి, గౌరవం లభించేలా మార్పులు తీసుకురావడమనే లక్ష్యం వైపు చిత్తశుద్ధితో పనిచేసే సంస్థలు దీర్ఘకాలిక అవసరం. మన సాంఘిక ఆర్థిక జీవనంలో ఇంగ్లీష్‌ ఆధిపత్యాన్ని నిజంగా తీసివేయగలిగితే పేదలకు అంతకు మించినదేముంటుంది? అంతవరకు పేదల స్కూళ్లు పెద్దోళ్ల స్కూళ్ల మధ్య మీడియంలో ఉన్న అసమానతను తక్షణం తీసివేయడమే పరిష్కారం. ఇల్లూ వాకిలీ తాకట్టు పెట్టి దిక్కుమాలిన కాన్వెంట్‌కు ఫీజులు పోసే శ్రమ పేదలకు తప్పుతుంది. ఇంగ్లీష్‌, తెలుగు రెండూ అందుబాటులో ఉంచొచ్చు. తప్పో ఒప్పో మనకున్న ఛాయిస్‌ పేదలకు కూడా ఉండాలి. డబ్బులేని కారణంగా ఛాయిస్‌ లేకపోవడం అన్యాయం. మనం కోరుకుంటున్న లక్ష్యానికి మనం ప్రయాణించిన దానికి మధ్య విపరీతమైన వ్యత్యాసం ఉండడం వల్ల ఇలాంటి సమస్యలు చాలా ఎదురవుతుంటాయి. రాజకీయ నైతిక ప్రశ్నలను మన ముందుంచుతుంటాయి. ఇలాంటి సందర్భాల్లో మనం కోరుకుంటున్న వ్యవస్థ కోసం ప్రయత్నిస్తూనే ఉన్న వ్యవస్థలో అసమానతలు తొలగించడానికి ఏ అవకాశం ఉన్నా ఆచరణాత్మకంగా ఆలోచించి దాని వైపుగా నిలబడడమే సరైనది. అయితే ఈ పరిష్కారం పెద్దోళ్లకున్న ఛాయిస్‌ పేదోళ్లకు లేకపోవడమనే అసమానతను తగ్గించడం కోసం మాత్రమే. శాశ్వత పరిష్కారం కాదు. ఇవాల్టి భౌతిక అవసరాల కోసం బౌద్ధిక బానిసత్వాన్ని ఆరాధిస్తే తలెత్తే విపరిణామాల గురించి చాలా దేశాలు బాధపడుతున్నాయి. స్థానిక పలుకుబడులు- సామెతలు ఏమాత్రం అర్థం కాని, కుటుంబ సంబరాల్లో పెద్దోళ్ల జోకులను సెటైర్లను ఏమాత్రం ఆస్వాదించలేని ఆంగ్లవ్యామోహపు తరానికి దక్షిణాఫ్రికా ప్రజాస్వామిక మేధావులు ‘కోకోనట్స్‌’ అని పేరుపెట్టారు. ఒంటి రంగే స్థానికం. లోపలి ఆత్మ తెల్లోడిది. సమాజమంతా ఇలాంటి టెంకాయలతో నిండిపోవాలని కోరుకోవడం లేదు. తాత్కాలిక సర్దుబాటుగా మాత్రం ప్రభుత్వ బడుల్లో ఇంగ్లీష్‌ మీడియం అవసరం.
(ఆంధ్రజ్యోతిలో Published at: 22-08-2014 02:57 AM)